ایرانیان و تاریخ شفاهی
فعالیت ایرانیان در حوزه تاریخ شفاهی پس از سقوط رژیم سلطنتی و در نخستین سالهای پس از انقلاب اسلامی، آغاز گردیده است.
انجمن بین المللی تاریخ شفاهی (International Oral History Association ) که فعالیت های بین المللی تاریخ شفاهی را دنبال می کند، در بولتن این انجمن از جمله مطالبی درباره کشورهایی که در عرصه تاریخ شفاهی فعال شده اند، درج می نماید. در بولتن سال 2002 این انجمن، شرح زیر درباره فعالیت های ایرانیان در زمینه تاریخ شفاهی چاپ شده است:
« از دهه 1970 به اینسو، واژه Oral History در ادبیات ایران تحت نام تاریخ شفاهی به کار گرفته شده است. طرح های تاریخ شفاهی که از سوی ایرانیان در طول دو دهه اخیر به اجراء درآمده، عمدتاً از سوی پژوهشگران ایرانی در خارج از ایران بوده است.
یک طرح تاریخ شفاهی به مدیریت حبیب لاجوردی در فاصله سالهای 1982تا 1988 در ایالات متحده آمریکا به اجراء در آمد. در این طرح، خاطرات سیاسی گروهی از شخصیت هایی که عمدتاً در نظام پیشین ایران در مشاغل بالا و حساس کشور مسئولیت هایی را عهده دار بودند، روی نوار ضبط صوت گردآوری شده است. در دهه 1980 ، طرح تاریخ شفاهی دیگری در ایالات متحده آمریکا به مدیریت مهناز افخمی در حوزه تاریخ شفاهی زنان اجراء شده است. در سال 1988 ، مرکز تاریخ شفاهی یهودیان ایران به مدیریت هما سرشار در لوس آنجلس فعالیت خود را آغاز نموده است.
در اروپا، نخستین طرح تاریخ شفاهی به مدیریت حمید احمدی در فاصله سالهای 1994 تا 1996 اجراء شد. در این طرح، گردآوری خاطره ها به صورت ضبط خاطرات از طریق فیلم ویدیویی انجام گردید به نام « طرح تاریخ شفاهی ویدیوئی چپ ایران». گردآوری خاطراتِ گروهی از شخصیت ها و چهره های چپ ایرانی متعلق به سه نسل که در فاصله سالهای 1929 تا 1990 در بیست حزب و سازمان فعال بوده اند. حمید احمدی این طرح و متدلوژی تحقیق خود را در سال 1996 در نهمین کنفرانس بین المللی تاریخ دانان شفاهی که در دانشگاه گوتبرگ (سوئد) تشکیل گردیده بود، معرفی نموده است.
در داخل ایران، طرح تاریخ شفاهی دولتی از سوی «دفتر ادبیات انقلاب اسلامی» در فاصله سالهای 1993 تا 1999 به اجراء در آمد. این طرح تاریخ شفاهی، تمرکز خود را عمدتاً به گردآوری خاطرات گروهی از فعالان سیاسی اسلامی که در سالهای 1963 تا 1979 فعالیت داشته اند، اختصاص داده است.
اگر چه فعالیت چند تن از پژوهشگران ایرانی در طول دو دهه اخیر در اجرای این طرح های تاریخ شفاهی ارزش ویژه خود را داشته است ولی هنوز این طرح ها به معنای تاریخ شفاهی ایران نبوده است. در کشور ایران هم، امکان تأسیس یک نهاد مستقل تاریخ شفاهی فراهم نیست. علت آن ناشی از شرایط سیاسی - اجتماعی حاکم بر این کشور است که در عمل ایجاد چنین نهاد و شکل گیری آرشیو ملی تاریخ شفاهی را در داخل کشور ناممکن ساخته است.
بنا بر محدودیت موجود در داخل ایران برای ایجاد یک نهاد و فعالیت مستقل برای اجرای «برنامه تاریخ شفاهی ایران»، این گام از سوی حمید احمدی عضو جامعه بین المللی تاریخ دانان شفاهی در خارج از ایران برداشته شده است. او در سال 2000 ، انجمن مطالعات تاریخ شفاهی ایران را در برلین به عنوان یک نهاد پژوهشی مستقل و غیرانتفاعی و غیر دولتی، پایه گذاری کرد.
هدف عمدۀ این انجمن، گردآوری خاطرات شخصیت ها و چهره ها و فعالانِ گروه های مختلف سیاسی و اجتماعی ایرانی برای شکل گیری و تدوین آرشیو ملی تاریخ شفاهی ایران [زندگی نامه-تاریخ از دهۀ 1300 خورشیدی و گفتگوها با فیلم ویدئویی وتدوین این آرشیو به شکل آنلاین] است. این انجمن تلاش دارد تا یادمانده هایی ارزشمند از چند نسل پیشین را به عنوان حافظه جمعی تاریخی برای نسل امروز و آیندگان محفوظ نگاهدارد.»
From Bulletin of the International Oral History Association, Vol 1, Num 1, June 2000, PP. 63-64
فعالیت ایرانیان در حوزه تاریخ شفاهی پس از سقوط رژیم سلطنتی و در نخستین سالهای پس از انقلاب اسلامی، آغاز گردیده است.
انجمن بین المللی تاریخ شفاهی (International Oral History Association ) که فعالیت های بین المللی تاریخ شفاهی را دنبال می کند، در بولتن این انجمن از جمله مطالبی درباره کشورهایی که در عرصه تاریخ شفاهی فعال شده اند، درج می نماید. در بولتن سال 2002 این انجمن، شرح زیر درباره فعالیت های ایرانیان در زمینه تاریخ شفاهی چاپ شده است:
« از دهه 1970 به اینسو، واژه Oral History در ادبیات ایران تحت نام تاریخ شفاهی به کار گرفته شده است. طرح های تاریخ شفاهی که از سوی ایرانیان در طول دو دهه اخیر به اجراء درآمده، عمدتاً از سوی پژوهشگران ایرانی در خارج از ایران بوده است.
یک طرح تاریخ شفاهی به مدیریت حبیب لاجوردی در فاصله سالهای 1982تا 1988 در ایالات متحده آمریکا به اجراء در آمد. در این طرح، خاطرات سیاسی گروهی از شخصیت هایی که عمدتاً در نظام پیشین ایران در مشاغل بالا و حساس کشور مسئولیت هایی را عهده دار بودند، روی نوار ضبط صوت گردآوری شده است. در دهه 1980 ، طرح تاریخ شفاهی دیگری در ایالات متحده آمریکا به مدیریت مهناز افخمی در حوزه تاریخ شفاهی زنان اجراء شده است. در سال 1988 ، مرکز تاریخ شفاهی یهودیان ایران به مدیریت هما سرشار در لوس آنجلس فعالیت خود را آغاز نموده است.
در اروپا، نخستین طرح تاریخ شفاهی به مدیریت حمید احمدی در فاصله سالهای 1994 تا 1996 اجراء شد. در این طرح، گردآوری خاطره ها به صورت ضبط خاطرات از طریق فیلم ویدیویی انجام گردید به نام « طرح تاریخ شفاهی ویدیوئی چپ ایران». گردآوری خاطراتِ گروهی از شخصیت ها و چهره های چپ ایرانی متعلق به سه نسل که در فاصله سالهای 1929 تا 1990 در بیست حزب و سازمان فعال بوده اند. حمید احمدی این طرح و متدلوژی تحقیق خود را در سال 1996 در نهمین کنفرانس بین المللی تاریخ دانان شفاهی که در دانشگاه گوتبرگ (سوئد) تشکیل گردیده بود، معرفی نموده است.
در داخل ایران، طرح تاریخ شفاهی دولتی از سوی «دفتر ادبیات انقلاب اسلامی» در فاصله سالهای 1993 تا 1999 به اجراء در آمد. این طرح تاریخ شفاهی، تمرکز خود را عمدتاً به گردآوری خاطرات گروهی از فعالان سیاسی اسلامی که در سالهای 1963 تا 1979 فعالیت داشته اند، اختصاص داده است.
اگر چه فعالیت چند تن از پژوهشگران ایرانی در طول دو دهه اخیر در اجرای این طرح های تاریخ شفاهی ارزش ویژه خود را داشته است ولی هنوز این طرح ها به معنای تاریخ شفاهی ایران نبوده است. در کشور ایران هم، امکان تأسیس یک نهاد مستقل تاریخ شفاهی فراهم نیست. علت آن ناشی از شرایط سیاسی - اجتماعی حاکم بر این کشور است که در عمل ایجاد چنین نهاد و شکل گیری آرشیو ملی تاریخ شفاهی را در داخل کشور ناممکن ساخته است.
بنا بر محدودیت موجود در داخل ایران برای ایجاد یک نهاد و فعالیت مستقل برای اجرای «برنامه تاریخ شفاهی ایران»، این گام از سوی حمید احمدی عضو جامعه بین المللی تاریخ دانان شفاهی در خارج از ایران برداشته شده است. او در سال 2000 ، انجمن مطالعات تاریخ شفاهی ایران را در برلین به عنوان یک نهاد پژوهشی مستقل و غیرانتفاعی و غیر دولتی، پایه گذاری کرد.
هدف عمدۀ این انجمن، گردآوری خاطرات شخصیت ها و چهره ها و فعالانِ گروه های مختلف سیاسی و اجتماعی ایرانی برای شکل گیری و تدوین آرشیو ملی تاریخ شفاهی ایران [زندگی نامه-تاریخ از دهۀ 1300 خورشیدی و گفتگوها با فیلم ویدئویی وتدوین این آرشیو به شکل آنلاین] است. این انجمن تلاش دارد تا یادمانده هایی ارزشمند از چند نسل پیشین را به عنوان حافظه جمعی تاریخی برای نسل امروز و آیندگان محفوظ نگاهدارد.»
From Bulletin of the International Oral History Association, Vol 1, Num 1, June 2000, PP. 63-64
شناخت تاریخ و فرهنگ ایران از میان زیست گفتارها